Nasz dom przysłupowy.

Poszukując 10 lat temu swojego miejsca na ziemi, los przez cały czas, w zasadzie od samego początku,  podsuwał nam pod nos ofertę domu, w którym ostatecznie przyszło nam zamieszkać. Wówczas ta okolica wydawała się nam zbyt odległa od centrum cywilizacji, który stanowił dla nas Wrocław. Nasza świadomość ogarniała tereny do Lwówka Śląskiego, ale dalej roztaczała się w naszych wizjach ziemia nieznana, mityczna, coś na kształt Krainy Psiogłowców.

Przez dwa lata, w niemal każdy weekend,  jeżdżenia po całym regionie nie znaleźliśmy dla siebie nic wygodnego i odpowiadającego naszym wizjom. W końcu, z braku innych ofert,  postanowiliśmy zrobić sobie wycieczkę w nieznane rubierze Dolnego Śląska. Oczywiście, potem okazało się, że przecież w czasach studenckich odwiedziliśmy pewnego razu sąsiadujący teraz z nami Zamek Czocha, ale jakoś fakt ten wcześniej nam umknął.

To było dziwne uczucie, jakiego nie doświadczyłam nigdy wcześniej zwiedzając domy na sprzedaż. Nie była to może oferta idealna, (na 10 punktów w skali ideału daję jej 8), ale okazała się najlepszą ze wszystkich. A domów obejrzeliśmy przez te dwa lata z kilkadziesiąt. Ogarnęła mnie ekscytacja połączona z wizją naszgo życia. Do domu można było się sprowadzać natychmiast (nie bez przygód, o których napiszę kiedy indziej), gdyż piętro poprzedni właściciel wyremontował w latach 70-tych. Parter i pomieszczenia gospodarcze wyglądały tak, jak je Niemiec zostawił.

Wydaje się, że było to tak niedawno, a jednak w tamtych czasach nikt nie zdawał sobie sprawy z tego, jaki skarb nam się trafił. Wiedzieliśmy, że to stary, zabytkowy dom z duszą, liznęliśmy na studiach podstawy architektury, jednak nie do końca ogarnialiśmy fakt, że dom ten przynależy do grupy regionalnego budownictwa charakterystycznego tylko dla pogranicza Niemiec, Czech i Polski. Z takim zastrzeżeniem, że na terenach Polski domów tych zostało najmniej.

O domach przysłupowych zrobiło się głośno w kontekście powodzi w Bogatyni. Wiele z tych niszczejących i tak zabytków zostało bezpowrotnie straconych. I dopiero wtedy podniósł się krzyk. Tak to jest w naszym kraju, że o zabytki mało kto się troszczy, póki stoją. Jak znikną, robi się zamieszanie. Ruszyła więc akcja „ratujmy domy przysłupowe”. Tylko, że już niewiele z nich jest do uratowania.

Co to jest dom przysłupowy? Wyjaśnię prostymi słowami, bo googlując zagadnienie napotykamy na definicję rodem z książęk dla bardzo uzdolnionych architektów. Jednym słowem- tak motają, ze sama wiedząc, o co chodzi, przestaję rozumieć ideę tej konstrukcji.

Domy przysłupowe były budowane na potrzeby tkaczy. Cała nasza okolica specjalizowała się w tkactwie, stąd w każdej niemal wsi przynajmniej jeden przysłup zachował się po dziś dzień.

Dom musiał być tak zbudowany, aby drgania z potężnych, opieranych o ściany warsztatów tkackich, nie wprowadziły rezonansu na resztę konstrukcji i nie doprowadziły do zawalenia się całej chaty. Jak to uzyskiwano? Otóż stawiano słupy i na tych słupach budowano lekkie piętro z w konstrukcji szachulcowej. Szachulec, to połączenie drewnianych belek z wypełnieniem z gliny. W dużych domach, takich, jak nasz piętro to stanowiło mieszkania letnie dla robotników (nie było ogrzewane), potem dla turystów. Warsztaty tkackie i mieszkanie właściciela mieściło się w izbie na dole pod tymi słupami. Przy słupach bowiem, na parterze, budowano niezależne (nie związane z resztą budynku) solidne drewniane ściany, o które opierano warsztaty tkackie. Krosna przenosiły drgania na te niezależne od reszty konstrukcji ściany, które nawet jeśli wpadały w rezonans, to nie miały możliwości przekazać drgań dalej. Pojęcie „przysłup” oznacza więc ścianę domu stawianą przy słupie, ale z nim nie powiązaną. Jeśli ktoś chciałby rozebrać parter domu, powstałaby ciekawa, ale nadająca się do użytku budowla- dom (piętro) na słupach, a pod spodem nic.

Domy przysłupowe pierwotnie były budowane z drewna i gliny. Stropy miały piekne belkowania. Z czasem jednak zmieniała się moda, a przepisy przeciwpożarowe wymusiły na ludziach tynkowanie, czego tylko się dało. W niejednym pokoju belkowy strop został przykryty podbitką i otynkowany. Podcienie pod słupami zostały wypełnione cegłą (tak jest u nas) choćby po to, aby ocieplić wnętrze. Nie odebrało to uroku stremu domowi, choć tam, gdzie tylko było to możliwe, odsłoniliśmy drewniane stropy.

W dzisiejszych czasach, na terenie naszego kraju, można spotkać domy przysłupowe albo obdrapane, albo z białymi ścianami. W epoce ich świetności domy te były niezwykle kolorowe. Obecnie jesteśmy w trakcie remontu jednego z pomieszczeń, które użytkujemy jako sypialnię. Mamy możliwość zerknięcia przy skrobaniu farby, jakie kolory dominowały na poszczególnych etapach użytkowania. Są tam kolorowe wzorki, niczym freski antyczne, ale przede wszystkim dominują odcienie koloru niebieskiego, do czego nawiązujemy malując ściany na ten właśnie odważny kolor.

Domy przysłupowe były lokowane w konkretnych praktycznych ku temu miejscach. Ze względu na specyfikę wyrobu tkanin, potrzebny był rzemieślnikowi dostęp do wody. W naszym wypadku i w wielu innych jest to strumień oraz łąka przy owym strumyku, gdzie suszono i bielono na słońcu tkaniny.